Don Bosco als gids en tochtgenoot

Om kinderen en jongeren in hun groeiproces te begeleiden blijft Don Bosco voor ons een krachtige inspiratiebron. Het salesiaanse opvoedingsproject daagt opvoeders uit om in dialoog met Don Bosco op weg te gaan, vanuit een bewuste keuze voor de meest kwetsbaren.

De krijtlijnen van het opvoedingsproject van Don Bosco zijn:

• opvoeden in en tot vrijheid
• opvoeden in en tot verantwoordelijkheid
• opvoeden in en tot verbondenheid
• opvoeden vanuit en tot christelijke zingeving

Meer info over de figuur van Don Bosco: https://www.donbosco.be/giovanni-bosco

OPVOEDEN

In het spoor van Don Bosco geloven we in opvoeding als de weg om kinderen en jongeren te begeleiden in hun groeiproces. Opvoeden kan complex en veeleisend zijn en doe je best samen -als gemeenschap- om elkaar te ondersteunen en te bevestigen maar ook om elkaar uit te dagen. In opvoeding is de jongere de belangrijkste betrokkene. Hij ondergaat zijn opvoeding niet, maar geeft ze actief mee vorm. Daarnaast zijn en blijven ouders de eerste opvoeders. Het is hun taak om hun kind nabij te zijn en te begeleiden in hun zoektocht, zonder de regie over te nemen. Gelukkig kunnen ze rekenen op heel wat partners (grootouders, vrienden, buren, leraars, jeugdwerkers, tantes, nonkels, hulpverleners…) die bereid zijn om mee op weg gaan in de zorg voor kinderen. Onmisbaar en positief in hun groei naar volwassenheid zijn ook vrienden, de peergroup. Samen vormen zij de opvoedende gemeenschap. 

De kracht van de relatie

De kwaliteit van de relatie vormde voor Don Bosco de basis van elke opvoeding. Opvoeden is maatwerk, vertrouwen geven en geleidelijk aan kunnen loslaten. Je stemt je telkens weer af op de concrete jongere. Je geeft hem ruimte en kansen om te groeien naar zelfstandigheid en gaat mee tot op het punt waar hij op eigen kracht verder kan. Elke opvoedingsrelatie is wederkerig en asymmetrisch. M.a.w. elke jongere heeft een eigen en onmisbare inbreng en toch sta je als opvoeder niet op dezelfde hoogte. Je zoekt naar een gezonde balans tussen nabij zijn en voldoende afstand houden. Wanneer jongeren zich veilig voelen en geaccepteerd om wie ze zijn, mag je hen uitdagen en stimuleren. Als opvoeder schep je enkel voorwaarden. Volwassen worden en een eigen invulling geven aan hun leven doen jongeren zelf wel. Vandaag Don Bosco’s hart en handen zijn, is voeling houden met de leefwereld van jongeren en open staan voor de kansen die onze tijd en cultuur te bieden hebben. De ontwikkeling van jongeren kan je niet forceren, wel doelgericht ondersteunen. Je begeleidt hen in het verwerven van vrijheid en zelfstandigheid. Geleidelijk aan leer je ze verantwoordelijkheid op te nemen, voor zichzelf, voor anderen, hun onmiddellijke omgeving en de maatschappij. Zo leren ze verbonden te leven met anderen en met de ruimere wereld. Zinvragen die meespelen in het leven van jongeren ga je niet uit de weg. Je biedt geen pasklare antwoorden maar gaat in woord en in daad om met deze vragen. Je toont op een persoonlijke manier dat het leven de moeite waard is om geleefd te worden, dat hun leven er toe doet, dat zij als persoon betekenisvol zijn voor anderen,… Onze christelijke wortels en het evangelie zijn hiervoor een bron van inspiratie. 

ACCENTEN VAN EEN SALESIAANSE PEDAGOGIE

De opvoedingsaanpak die Don Bosco met zijn medewerkers ontwikkelde, heeft een aantal specifieke kenmerken en accenten. Ze geven onze salesiaanse identiteit en opvoedingspraktijk vandaag een eigen kleur.

Een pedagogie van verbondenheid

Als salesiaanse opvoeder geloven we in de kracht die uitgaat van een ‘familiaal klimaat’.
We voeden op in sterke verbondenheid met ouders en de ruimere opvoedende gemeenschap. Investeren in verbondenheid is ook vertrouwen en ruimte geven aan de dynamiek die uitgaat van de peergroep. Een pedagogie van verbondenheid richt zich op de leefwereld en de omgeving van de jongere en op de ruimere maatschappelijke context. Een wereldwijde verbondenheid met oog voor de meest kwetsbare, maken we zichtbaar in concrete solidariteitsacties.

Een pedagogie van vertrouwen

Voor Don Bosco was vertrouwen geven een krachtig pedagogisch principe. Assisterend opvoedend aanwezig zijn was de kern van zijn preventief systeem
Vanuit een waarderende benadering gaan we als salesiaanse opvoeder vandaag ook op zoek naar de aanwezige krachten bij de jongere en zijn omgeving. Door succeservaringen laten we hen groeien in weerbaarheid en zelfvertrouwen.
Net zoals Don Bosco onderscheiden we in onze assisterende aanpak twee belangrijke aspecten: hartelijk én redelijk opvoeden. Zo gaan we op een hartelijk-warme manier om met jongeren, houden we voeling met hun leefwereld en luisteren we naar hun kijk op de dingen. Zo ontstaat er een basisvertrouwen van waaruit we kunnen opvoeden.
Tegelijk tonen we voldoende stevigheid en durven we grenzen trekken. We proberen ‘redelijk’ te zijn in wat we van jongeren verwachten en durven stootblok te zijn om hen een veilige groeiruimte te garanderen.

Een pedagogie van geloof

Verbondenheid met mensen groeit vanuit een verbondenheid met God, zo eenvoudig was dat voor Don Bosco. Hij wilde voor jongeren een ziele-herder, een ‘pastor’ zijn, die hen hoedde en begeleidde bij hun groei als mens. Vandaag is de gelovige dimensie in opvoeding niet vanzelfsprekend, wel uitdagend. Gelovig opvoeden is ook voor ons geen pakket met pasklare antwoorden dat we op het bord van de jongere leggen. Het zijn juist de vragen die in beweging zetten en groei mogelijk maken. Ons eigen aarzelend en twijfelend zoeken mag ook zichtbaar en ervaarbaar zijn. In het samen op weg zijn met jongeren kiezen we bewust voor pastorale activiteiten. Verdichtingsmomenten zorgen verbondenheid met elkaar en met God. Ze maken een ervaring mogelijk van een nabije God, die met mensen mee op weg gaat en bij hen blijft in lief en leed.

Een pedagogie van groei

Gras groeit niet door eraan te trekken maar door de wortels water te geven, warmte en beschutting te bieden… Een veilige groeiruimte vraagt structuur en grenzen maar laat ook ruimte voor uitdagingen en eigen invulling. Als salesiaans opvoeder wegen we af wat we al dan niet in de groeiruimte van jongeren binnenbrengen. We leren ze omgaan met de vele invloeden die op hen afkomen. In onze opvoedingsaanpak hebben we oog voor de totale ontwikkeling van jongeren en bieden we hen de kans om dit op een persoonlijk manier te verkennen en te ontwikkelen. We zijn ons bewust van de kwetsbaarheid maar ook van het potentieel van jongeren en stemmen ons aanbod daarop af. Preventief werken doen we door jongeren concrete kansen te geven om zichzelf te ontplooien, engagementen op te nemen en verantwoordelijkheden te dragen. 

Een pedagogie van vreugde en spel

Ruimte voor spel en een speelse aanpak hebben een bevoorrechte plaats in onze salesiaans opvoeding. Hier zitten heel wat krachtige groei- en leerkansen in. Spel hoort niet alleen thuis in uitdrukkelijke spelmomenten maar we neemt het mee in het hele opvoedingsgebeuren. Zo staat het middagspel centraal in het schoolgebeuren.
Als opvoeder beperk we onze rol niet tot toezicht houden of observeren vanaf de zijlijn.
We zijn als leerkracht of opvoeder zoveel mogelijk actief betrokken en nemen zo mogelijk deel. Speelse elementen integreren we in onze aanpak en met humor situaties hanteren, bevorderen we een hartelijke sfeer. Dit werkt vaak ontladend. Spel brengt levensvreugde tot expressie, voor Don Bosco een graadmeter van het pedagogische klimaat. Vreugde gaat over meer dan altijd alles leuk vinden of leuk maken maar heeft een diepere grondtoon, een spirituele dimensie. Don Bosco beschouwde het als een godsgeschenk en een teken van Gods aanwezigheid.

Een pedagogie van hoop

Stap voor stap worden jongeren volwassen, met vallen en opstaan. Soms kunnen jongeren slechts enkele kleine stapjes zetten of moet we toezien hoe ze afdwalen of zich vast rijden. Opvoeden is geduldig en vasthoudend hen nabij blijven, de weg van de geleidelijkheid bewandelen. Net zoals Jezus breek je als salesiaanse opvoeder ‘het geknakte riet’ niet en vertrouw je op de groeikracht van alle jongeren. Dit perspectief van hoop geven we ook mee bij de uitbouw van hun eigen leven. Jongeren hebben recht op een gezond basisvertrouwen in hun bestaan, op het gevoel van ‘gedragen’ te worden, over alle grenzen heen.

Zo is Don Bosco in ons opvoeden een gids en tochtgenoot.